Anaplazmoza (ludzka anaplazmoza granulocytarna, piroplazmoza)
Anaplasma phagocytophilum (Ehrlichia phagocytophila) – czynnik etiologiczny ludzkiej anaplazmozy granulocytarnej (HGE) jest Gram-ujemną bakterią zaliczaną obecnie do rodzaju Anaplasma (Dumler i wsp. 2001).
Współczesny podział spokrewnionych ze sobą bakterii dokonany na podstawie badań materiału genetycznego obejmuje następujące grupy (rodzaje):
- Anaplasma (w tym Ehrlichia phagocytophila, Ehrlichia platys i Ehrlichia bovis),
- Ehrlichia (w tym Cowdria ruminantium),
- Wolbachia,
- Neorickettsia (w tym Ehrlichia sennetsu i Ehrlichia risticii).
A. phagocytophila została po raz pierwszy opisana w latach 1990 - 1993 u pacjentów zamieszkujących stany Minnesota i Wisconsin (USA), u których wystąpiły ostre reakcje gorączkowe. W badaniach mikroskopowych stwierdzono wtedy mikrokolonie (morule) związane z błonami komórkowymi granulocytów, jednak próby hodowli in vitro potencjalnych patogenów nie przynosiły pozytywnych rezultatów. Na podstawie metody PCR Chen i wsp. zidentyfikowali czynnik zakaźny jako należący do genogrupy Ehrlichia phagocytophila. Następnie Goodman i wsp. przeprowadzili udane próby izolacji i hodowli tych mikroorganizmów na linii komórkowej HL60.
Ludzka anaplazmoza granulocytarna (Human Granululocytic Ehrlichiosis – HGE) jest zoonozą (chorobą odzwierzęcą) przenoszoną przez larwalne i dorosłe osobniki kleszczy z rodzaju Ixodes (w tym też gatunek Ixodes ricinus występujący w Europie i w Polsce). Badania prowadzone w krajach europejskich (Włochy, Szwecja, Szwajcaria) wykazały, że około 3 – 17% osób pogryzionych przez kleszcze ma serologiczne cechy zakażenia A. phagocytophilum. Koinfekcja z Borrelia burgdorferi i innymi patogenami odkleszczowymi jest dość często notowana z uwagi na wspólne drogi transmisji tych chorób (kleszcze). Pokrewny gatunek Ehrlichia chaffeensis wywołuje erlichiozę monocytową (HME) przebiegającą w zbliżony do HGE sposób.
Objawy kliniczne HGE występujące u większości pacjentów to objawy rzekomogrypowe (gorączka powyżej 38°C, bóle głowy, bóle mięśni i stawów, zapalenie górnych dróg oddechowych, kaszel), nudności, wymioty i (lub) biegunka. Mogą wystapić: hepatomegalia i (lub) splenomegalia, limfadenopatia, rzadko zapalenie mózgu i rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe, jak również łagodnie przebiegające zmiany skórne (wysypki). W podstawowych badaniach laboratoryjnych można stwierdzić miernie podwyższenie aktywności AST, LDH i kreatyniny oraz nieznacznie przyśpieszone opadanie krwinek (OB). Często też występują neutropenia, limfopenia i trombocytopenia. Opisano odwrotną zależność pomiędzy prawdopodobieństwem zakażenia HGE, a liczbą krwinek białych (leukocytozą) i/lub liczbą płytek krwi (trombocytozą) we krwi obwodowej. W przebiegu choroby, zwłaszcza u osób starszych, może dojść do niewydolności nerek oraz serca. Powikłania te lub ujawniający się wcześniej zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego sprawiają, że śmiertelność jest szacowana na 1-3%. Opisywane są również przewlekłe zakażenia tym mikroorganizmem, w obrazie których często dominuje zespół przewlekłego zmęczenia oraz dolegliwości mięśniowo-stawowe.
Lekiem z wyboru są antybiotyki z grupy tetracyklin (np. doksycyklina lub tetracyklina), i których podanie odnosi skutek już w pierwszych 48 godzinach podawania.
Osoby zakażone A. phagocytophilum wykazują dość szybką odpowiedź immunologiczną wobec komórek patogena. Przy braku leczenia, wykrywalne stężenia przeciwciał w klasie IgM pojawiają się we krwi już po 3-5 dniach od zakażenia (lub 24 godziny po pojawieniu się pierwszych objawów) i utrzymują się przez następne 30-60 dni. Przeciwciała w klasie IgG pojawiają się około 7-10 dnia od zakażenia, osiągając szczyt stężenia około 14 – 21 dnia i utrzymują się latami. Zaobserwowano sezonowość serokonwersji w miesiącach letnich (lipiec – wrzesień). Pomimo, że zakażonych zostaje około 20% granulocytów krwi obwodowej, wykrywanie bakterii w tych komórkach nie jest zalecaną metodą diagnostyki zakażenia. Metodami z wyboru pozostają techniki serologiczne – Western Blot oraz technika immunofluorescencji pośredniej (IIF), która dodatkowo pozwala na półilościowe oznaczenie przeciwciał w określonych klasach. Interpretacja wyników testu IIF w klasie IgG zakłada, iż próbki pozytywne w mianach < 1 : 64 nie stanowią o seropozytywności pacjenta. Natomiast miana ≥ 1 : 64 interpretowane są jako wyniki pozytywne. Wskazane są seryjne badania surowic pobieranych w ostępach 1-2 tygodni (w ostrym zakażeniu obserwuje się co najmniej 4-krotny wzrost miana). Jako punkt odcięcia dla przeciwciał w klasie IgM proponowane jest miano 1 : 20, przy czym pozytywny wynik w tej klasie jest pewnym wykładnikiem świeżego zakażenia.
Dysponujemy także możliwością wykrycia DNA bakterii w materiale biologicznym (głównie we krwi) z wykorzystaniem technik biologii molekularnej (PCR).
Rys. 1
Obraz badania techniką immunofluorescencji pośredniej (IIF) – wynik pozytywny dla przeciwciał przeciw Anaplasma phagocytophilum w klasie IgG – wyraźna fluorescencja moruli w zakażonych granulocytach.
Obraz badania techniką immunofluorescencji pośredniej (IIF) – wynik pozytywny dla przeciwciał przeciw Anaplasma phagocytophilum w klasie IgG – wyraźna fluorescencja moruli w zakażonych granulocytach.
Rys. 2
Anaplasma phagocytophilum w rozmazie krwi obwodowej barwionym metodą MGG. Strzałką zaznaczono charakterystyczne morule w cytoplazmie ganulocytów obojętnochłonnych.
Anaplasma phagocytophilum w rozmazie krwi obwodowej barwionym metodą MGG. Strzałką zaznaczono charakterystyczne morule w cytoplazmie ganulocytów obojętnochłonnych.